جلوه

بسم الله الرحمن الرحیم

انواع اختلاف، انواع وحدت

«گفتاری از علامه جعفری رحمة الله علیه با تلخیص»

انواع اختلاف:

- اختلاف معقول: اختلاف معقول عبارت است از اختلافی که ناشی از چگونگی اطلاعات مربوط به مسئله و استعداد ها،مخصوصا نبوغ وعموم موضع گیری های طبیعی و قانونی است که اشخاص در ارتباط با حقائق دارند،مانند اختلاف نظر در دریافت واقعیات عالم هستی از دیدگاه علوم نظری و فلسفه ها. این همان اختلاف معقول است که نه تنها نباید مورد تردید و انکار قرار بگیرد،بلکه موجب گسترش و عمق بیشتر در معارف نیز می گردد.روایت معروف اختلاف امتی رحمه(اختلاف امت من رحمت است)(سفینه البحار،محدث قمی ج2ص42)،اشاره به همین اختلف معقول می نماید. بر اساس همین نگرش بوده است که اکثریت قریب به اتفاق دانشمندان اسلامی،چه در فقه و اصول و فهم احادیث،چه در فلسفه وکلام و ادبیات و غیر ذلک با کال رضایت به بحث وکاوش و اظهار نظرهای مختلف می پرداختند و هیچیک دیگری را خارج از اسلام تلقی نمی کرد. اگر به تاریخ اسلام بنگریم،خواهیم دید که علمای فراوانی در حضور علمایی که در مسائل نظری هم رای آنان نبوده اند، شاگردی کرده اند و کتابهای یکدیگر را مورد شرح و تحقیق قرار می دادند. مثلا کتاب تجرید الاعتقاد تالیف خواجه نصیر الدین طوسی از بزرگترین علمای شیعه مورد شرح ملا علی قوشجی از علمای اهل سنت قرار گرفته است و کتاب المحجه البیضاء ملا محسن فیض، از مشاهیر علمای شیعه، در شرح وتحقیق احیاء العلوم غزالی که از معروفترین علمای اهل سنت است تالیف شده است.

 - اختلاف نامعقول: عبارت است از اختلافی که ناشی از عوامل غیر قانونی وانحرافی می باشد، مانند پیروی از هو ی و هوس که از مهمترین نمودهای آن، خود نمایی و شهرت پرستی است. در طول تاریخ، کسانی بوده اند که خواسته اند خود را مطرح کنند و با تظاهراتی مثل آزاد فکری، آزادی راه وآزادی بیان، اما در حقیقت با عشق به قدرت، مشهور شوند. عشقی که نهایت ناتوانی اثبات می کند. همانگونه که در سازندگان و ترویج کنندگان مذاهب دروغین می بینیم، یکی از اساسی ترین عوامل بدست آوردن قدرت در طول تاریخ، ایجاد اختلاف در عقیده یا عقائد مردم یک جامعه بوده است. این جریان، نه تنها موجب پراکنندگی افکار و عقائد و ایده آل های متحد کننده یک جامعه می گردد، بلکه گاهی عامل شدید ترین خصومت ها وتضادها در میان مردم یک یا چند جامعه می شود که در عمق، افکار و عقائد مشترک بسیاری با یکدیگر داشته اند... (تلخیص شد)

انواع وحدت:

وحدت معقول:با توجه به متن کلی دین که قبلا ذکر شد و با توجه به آزادی اندیشه وتعقل در خصوصیات و کیفیات و انتخاب دلائل در عناصر (اجزاء اصلی عقائد و احکام دین اسلام، وحدت مطلوب در بین امت اسلامی ، نوع “وحدت معقول ” خواهد بود. وحدت معقول را می توان چنین تعریف کرد:قرار دادن متن کلی دین اسلام برای اعتقاد همه جوامع مسلمان و بر کنار نمودن عقائد شخصی نظری و فرهنگ محلی و خصوصیات آراء و نظریات مربوط به هریک از اجزاء متن کلی دین که مربوط به تعقل و اجتهاد گروهی یا شخصی است. تحقق این نوع وحدت هیچ مانع شرعی و عقلی ندارد و هر متفکر آگاه از منابع اولیه اسلام و طرز تفکر ائمه معصومین (علیهم السلام) و صحابه عادل متقی و تابعین حقیقی آنان، می داند که پیروی از متن کلی دین، با تکاپو و اجتهاد برای فهم خصوصیات و کیفیت انتخاب دلائل ، امری است ضروری.

وحدت مطلق:وحدت مطلق عبارت است از اتفاق نظر در همه عقائد و معارف و احکام اسلامی با همه اصول وفروع آنها. اینگونه وحدت با نظر به آزادی اندیشه و تعقل در خصوصیات و کیفیات و انتخاب دلایل در عناصر و اجزاء اصلی عقاید و احکام دین اسلام،به قدری بعید است که می توان گفت امری امکان پذیر است.

وحدت مصلحتی عارضی:آن نوع اتفاق نظر را وحدت مصلحتی عارضی می نامیم که از جبر عوامل خارج از حقیقت و متن دین پیش می آید و در مواقعی لازم می آید که آن عوامل، جوامع اسلامی را در خطر اختلال قرار داده اند. معمولا در هنگام بروز عوامل نابود کننده و مخاطره آمیز، تضادها و اختلافات در میان فرقه ها و مذاهب مختلف، نادیده گرفته می شوند و نوعی اتحاد و هماهنگی میان آنان برقرار می شود. چون این اتحاد و هماهنگی معلول عوامل جبری خارج از متن دین است، با از بین رفتن آن عوامل، این اتحاد نیز منتفی می گردد و به تناسب کاهش یا افزایش نیروی آن عوامل، میزان اتحاد موقت و مصلحتی نیز کاهش یا افزایش می یابد. هماگونه که توقع ” وحدت مطلق ” میان متفکران ومردم جوامع اسلامی با وجود آن هم عوامل اختلاف معقول غیر منطقی است، توقع اینکه وحدت مصلحتی عارضی بتواند فرقه ها و مذاهب اسلامی را از هماهنگی و اتحاد دائمی و معقول بر خوردار سازد، انتظاری است نا به جا. 

رفرنس: http://ketabpardazan.com/new/?p=17401